بچه های گل کاردرمانی

به وبلاگ بچه های کاردرمانی دانشکاه علوم پزشکی همدان خوش آمدید...

بچه های گل کاردرمانی

به وبلاگ بچه های کاردرمانی دانشکاه علوم پزشکی همدان خوش آمدید...

تصویر بدنی body image

تصویر بدنی body image

تصویر بدنی تصویر شخصی فرد از بدنش است که عواطف را نیز در بر می گیرد. گاهی به تصویر بدنی بعنوان درک خود( self concept) اشاره میشود. تصویر بدن شامل حس درونی کودک در مورد خودش استش

این احساس درونی از بدو تولد شروع شده و روشهای تربیتی اعمال شده بر کودک تاثیر بسزایی بر آن دارند. در کودکانی که ارتباط گرم و امنی با دیگران و محیط شان دارند تصویر بدنی مناسب تری شکل می گیرد. در سالهای بعدی تصویر بدن مثبت وابسته به تجارب جابجایی و تحرک و کنترل بدن در محیط است.

تصویر بدنی ، مفهوم بدنbody concept) )و طرحواره بدنی همگی اجزای آگاهی بدنی body awareness) )هستند. سطح بالاتر تصویر بدنی بواسطه الگوهای حرکتی و برتری جانبی و عملکرد طرفی و جهت یابی (directionality) ایجاد می شوند.

تصویر بدن چگونه ایجاد میشود؟

کودک به دو طریق تصویر بدن را شکل می دهد . به نظر میرسد در حرکات مختلف فیزیکی و وضعیت های مختلف بدنی و توجه به بدن و صورت دیگران تصویر بدنی را بنیان می گذارد. در سنین 1 تا2 سالگی بازی های حسی حرکتی نقش اصلی را در ایجاد تصویر بدن دارند( دویدن، غلت زدن، ور رفتن با اشیا، کشیدن و هل دادن و پرت کردن اشیا و .. ) در کنار آن واکنش والدین به کودک و اینکه مانع اند یا مشوق، باعث ایجاد اولین پایه های تصویر بدن و اعتماد به نفس می شود. بازی های حرکتی در تمام سالهای کودکی حاوی تحریکات بدنی مفید برای ایجاد تصویر بدن هستند . با افزایش سن کودک این بازی ها رشد یافته تر و پیچیده تر می شوند.کودک در این بازی ها از کارکردهای بدنش و موقعیت بدنش در فضا آگاه میشود . موفقیت در این بازی ها در ایجاد تصویر مثبت از خود بسیار حائز اهمیت است.

بازخوردی که کودک از جایجایی و تحرکش در محیط از اطرافیان می گیرد در ارتقاء یا اختلال در تصویر بدن بسیار مهم است. اگر با اولین دویدن کودک مادر دنبالش بدود یا دائم بگوید مواظب باش کودک حس میکند دست به کار خطر ناکی زده است. اگر با دستکاری های ساده کودک در محیط مخالفت شود،کودک از تجربه های جالب و حیاتی باز مانده و در ضمن حس می کند در محیط نا امنی قرار گرفته است( اعتماد در برابر بی اعتمادی!)

اختلال تصویر بدن چیست؟

اختلال در تصویر بدن زمانی است که کودک از اندازه، شکل و محل و نحوه اتصال اعضای بدن بهم و کارکردهای اندامها آگاهی ندارد . در کنار آن از لحاظ عاطفی خود را پایین تر و ناتوانتر از سایر همسالان می داند. هنگامی که کودک نمی تواند از بدنش به نحو کارایی استفاده کند، لذا احساس درونی از فرد فعال و لایق در او ایجاد نمی شود . این ناتوانی در استفاده موثر از بدن به دو دلیل کلی می تواند ایجاد شود یکی اختلالاتی که در روند رشد حرکتی کودک ایجاد شده اند مانند فلج مغزی، بیش فعالی ، اختلال هماهنگی رشدی، و .. یا به دلیل روشهای تربیتی اعمال شده برکودک مانند آنچه در خانواده های overprotective رخ میدهد. این خانواده ها آنقدر کودک را از تحرک و دستکاری محیط باز می دارند که گاه در فرم شدید منجر به خام حرکتی clumsiness)  ) می شوند.

علایم و ابزار تشخیص چیست؟

اختلالات تصویر بدنی ممکن است در نقاشی کودکان یا در بیان آنها نمود یابد.یکی از روشهای تشخیص این اختلال، ترسیم آدمک است. هنگام استفاده از این روش در تشخیص اختلالات تصویر بدنی باید به چند نکته توجه کنیم:

<!--[if !supportLists]-->1. <!--[endif]-->کودک آموزش ترسیم آدمک را دیده باشد.

<!--[if !supportLists]-->2. <!--[endif]-->کودک آموزش شناختن اعضای بدن را دیده باشد وبتواند حداقل روی خودش و شما نشان دهد.

<!--[if !supportLists]-->3. <!--[endif]-->از لحاظ حرکتی بتواند آدک را ترسیم کند.

<!--[if !supportLists]-->4. <!--[endif]-->سن کودک

کودک ممکن است اجزای بدنش را کامل بکشد اما بدن خود را بسیار کوچک تر از بدن سایر افرادنقاشی بکشد. شاید تنها روی خودش ابر، باران ، برف بکشد (به نحوی خودش را در نقاشی قایم کند). بیان کودک حاوی جملاتی مانند اینها باشد: من زشتم! من دائم می افتم! من همش تو در و دیوارم! همش گند میزنم ! من نمیتونم! (البته همه کودکان روزهای بدی دارند اما گفتار غالب این کودکان مبتلا به اختلال در تصویر بدنی منفی<!--[if !supportAnnotations]--><!--[endif]--> است، البته حالتی هم وجود دارد که گفتار کودک بصورت اغراق آمیزی در مورد خودش مثبت باشد ) .

زمانی که کودک اجزای بدنش را می شناسد و نام می برد اما آدمک ترسیم شده فاقد جزییاتی مانند بینی ، انگشتان، ابروها و ... است یا شکل ناصحیح اندامها، عدم تناسب تنه واندامها و اجزای صورت، عدم اتصال اندامها به تنه یا وصل آنها در جای نا متناسب دیده می شود شاید مشکل در مفهوم بدن و تصویر بدنی وجود دارد.

اگر کودک هنوز در سن 5 سالگی اجزای بدنش را نمی شناسد و کاربرد آنها را نمی داند، در صورتی که مشکل آموزشی وجود نداشته باشد، قطعا مشکل در ایجاد تصویر بدن رخ داده است.

گاه اختلال تصویر بدنی در خام حرکتی کودک نمود دارد. در کودکان مبتلا به مشکلات هماهنگی حرکتی، ممکن است به دلیل مشکلات در سیستمهای حسی و بدکارکردی های سیستم عصبی و عضلانی مشکل در تصویر بدن وجود داشته باشد. این کودکان غالبا با اشیا برخورد می کنند و بدنی شل و وارفته دارند! البته اختلال هماهنگی حرکتی بصورت خالص و گاه در همراهی با اختلالاتی مانندADHD، ADD, ، LD دیده میشود.

تصویر بدنی نامناسب گاهی باعث مشکلات رفتاری از جمله کمرویی ، عدم مشارکت درفعالیتها، انزوا، پرخاشگری و... می گردد . در سه مشکل اول کودک به علت حس عدم توانایی مایل به مشارکت و ارتباط نیست. اما زمانی که سرزنشهای محیطی زیاد شد کودک محیط را متخاصم می بیند لذا در صدد دفاع بر می آید.

راهکارهای درمانی چیست؟

انجام بازی ها و فعالیتهای متنوع بدنی مانند تقلید حرکات حیوانات مختلف، کشتی گرفتن، بازی با توپ ، بالا و پایین رفتن از موانع مختلف ، بازی آینه و... در تقوبت تصویر بدنی موثر است.

بهتر است برخی از این بازیها را در مقابل آینه انجام دهید تا بازخورد دیداری نیز برای کودک فراهم شود و کودک به کشف بدن اش بپردازد. نمایش وضعیتهای بدنی توسط درمانگر اهمیت دارد . در مراحل بعد توضیح کلامی کفایت می کند. گاه لازم است از تلفیق اجرای خودتان و آینه استاده کنید. بازی در اتاق تاریک که منجر به حذف محرک بینایی می شود با تقویت حس عمقی و حس حرکت در تقویت تصویر بدن بسیار موثر است.

بازخورد دادن در مورد اندازه و شکل بدن با بازی هایی شامل گذر از تونلها و گذرگاه های متنوع موثر است. انداختن سایه بدن روی دیوار، خط کشیدن دور بدن و اندامها و قایم باشک بازی نیز کمک کننده است.

طراحی بازی و فعالیت متناسب با سطح تواناییهای کودک اهمیت زیادی دارد . کودک باید در بازی احساس کفایت و قدرت کند. یک توپ بازی ساده ی لذت بخش، زدن هدفهای بزرگ فرو ریزنده با توپ، ساخت کاردستی و... که کودک تا حد زیادی قادر به اجرای آنها است به حس دورنی فرد توانا را می دهد.<!--[endif]-->

در بازخوردهای کلامی نکته مهم تناسب این باز خوردها با عمل انجام شده است. گاه آنقدر هیجان و تشویق به دنبال کار ساده و بسیار پایین تر از سطح توانایی کودک می آید که کودک به یکی از این دو نتیجه می رسد: اول اینکه این خاله / عمو دیگه کیه که با یه کار ساده این طوری ذوق کرده؟! دوم اینکه من چه دست وپا چلفتی بودم که این کارم اینجوری شعف ایجاد کرده!!! در هر دو حالت حس مثبتی تولید نشده است!

البته گاهی مجبوریم در اوایل درمان برای برقرای ارتباط وانگیزه بازخوردهایی اغراق آمیز بدهیم اما باید به تناسب فعالیت و تشویق توجه کنیم.

منابع:

رشد و تقویت مهارتهای ادراکی- حرکتی در کودکان . نویسنده ورنر- رینی. ترجمه دکتر سازمند.

حرکت درمانی . ترجمه دکتر حمید علیزاده

Play in occupational therapy for children, Diane Parham 1996

نظرات 1 + ارسال نظر
زانکو یکشنبه 9 مرداد‌ماه سال 1390 ساعت 08:14 ب.ظ

سلام خانوم راموز به وبلاگ خودتون خوش اومدین. ایشالله که یه بتونیم با هم یه وبلاگ قشنگ بسازیم ممنون/

برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد